Zo’n 35 jaar lang was Elektra van Sophocles in mijn dramaturgie-lessen aan de Toneelacademie Maastricht onontkoombaar het allereerste drama dat de propedeuse-studenten op hun bord kregen – als proef op de som na het instampen van de droge theorie.
Theorie heeft pas zin wanneer die concreet in praktijk wordt gebracht. Dóen dus! Alleen in het weerbarstige samenspel van theorie en praktijk groeit het analytisch vermogen. Op deze website is die theorie zelf overigens (nog?) niet te vinden, dus wie niet beter weet krijgt hier de oplossing van een onbekende puzzel.
Maar goed, hopelijk levert deze oeroude voorbeeld-analyse van Elektra voor de oud-gedienden enkele handige o-ja-ervaringen en voor anderen wat bruikbare o-zit-dat-zo–ontdekkingen….
In ieder geval is er in het laatste hoofdstuk ruimte voor alle vragen, opmerkingen en nostalgische notities van iedereen.
SOPHOCLES (495-406 v. Chr.) schreef zo’n 120 drama’s. Slechts zeven overleefden de tand des tijds en één daarvan is Elektra. Zoals gebruikelijk schreef Sophocles dit drama in het kader van een wedstrijd.
Elektra vormt een afgerond, zelfstandig geheel en is dus niet, zoals vele andere Griekse tragedies, onderdeel van een trilogie. Voor het overige verwijzen wij gemakshalve naar de (antieke) theatergeschiedenis, die bekend wordt verondersteld..
.
FORMELE INDELING
De structuur van de Griekse tragedie berust op een herhaalde afwisseling van:
epeisodion – gespeelde scène door de acteurs
stasimon – zang en dans door het koor
De ervaring van deze indeling van de voorstelling gaat voor de lezer dan wel geheel verloren, maar was voor het Griekse publiek overduidelijk te zien en te horen, als dé grote attractie van de tragedie: een afwisseling van spel, zang en dans, kortom: compleet muziektheater!.
De formele indeling van ‘Elektra’ is als volgt:
| vers 1-120 | prologos | spel |
| 121-250 | parodos | koor opkomst |
| 251-471 | 1e epeisodion | spel |
| 472-512 | 1e stasimon | koorlied |
| 513-1056 | 2e epeisodion | spel |
| 1057-1098 | 2e stasimon | koorlied |
| 1099-1399 | 3e epeisodion | spel |
| 1400-1510 | exodos | koor uittocht |
- Diverse antieke tragedies kennen een langere opbouw, tot zelfs wel een 5e epeisodion en stasimon.
- Een epilogos, waarmee een Griekse tragedie vaak werd afgesloten, komt in ‘Elektra’ niet voor.
- Niet iedere tekstuitgave vermeldt expliciet deze formele indeling van de tragedie. De lezer moet deze dan eventueel zelf reconstrueren.
- Regie-aanwijzingen komen in de oorspronkelijke tekst in het geheel niet voor. Deze worden in de moderne uitgaven soms wel toegevoegd, terwille van de leesbaarheid.
- Voor citaten gebruiken wij de vertaling van Emiel de Waele, in de uitgave Sophocles, Tragediën, Kapellen-Amsterdam 1987. Deze uitgave is geheel voorzien van de formele indeling en een nummering van de verzen.
- Graag verwijzen wij ook naar de rake, leesbare en vooral ook speelbare vertaling van Elektra door Pé Hawinkels, ondergebracht in de uitgave Drie tragedies, Baarn 1979. Deze vertaling werd eerder gespeeld en gepubliceerd door Publiekstheater, bij de voorstelling in 1975. In mijn lessen werd steevast deze vertaling gebruikt! Helaas ontbreekt daar echter de formele indeling en de nummering van de verzen. Vooral dat laatste is in dit kader wat lastig i.v.m. verwijzingen naar de citaten.